In de voorafgaande episode (Appel 2) kun je zien dat de studenten actief, individueel maar ook onderling, bezig zijn met de vraag “Wat is de symmetriegroep van een appel?”. Ze komen met allerlei suggesties en trefwoorden, mompelen iets, of praten zachtjes met elkaar.

Maar al die tekenen dat er iets in die hoofden gebeurt tellen niet als ‘het’ officiele antwoord op de voorliggende vraag zolang de docent ze niet publiekelijk als zodanig bevestigt. Hij “stempelt ze niet af” – zoals hij dat zelf noemt in een interview. Alle studenten zijn actief met de vraag bezig, denken na – en daar gaat het om.

Maar waar blijft het echte antwoord ..?

Het verlossende ANTWOORD is nonverbaal: een demonstratie voor de hele zaal.

In de wetenschap vind je het antwoord op een vraag vaak niet door af te gaan op wat je met het blote oog kunt zien. Wat gebeurt er als je in de appel gaat kijken? Met “een perfekte vijf-voudige symmetrie” verbindt de docent al die abstracte berekeningen op het bord met de waarneembare werkelijkheid.

Dat kan voor (de motivatie van) studenten die minder affiniteit hebben met abstract denken een openbaring zijn: ‘Hé – dit vak wortelt wel degelijk in de ‘echte’ wereld: appels, planten, potloden ..’

Discongruentie: verschillende werelden..

De docent zet normen en procedures uit het dagelijks leven (“de eerste appel die je moeder voor je sneed ..”) af tegen de analytische methoden van de wetenschap. Als je een ander perspectief kiest kunnen dingen die vanzelfsprekend lijken opeens gaan schuiven. Het zijn verschillende werelden en er gelden verschillende regels en gewoontes – die moet je niet door elkaar halen.

En passant demonstreert hij de incompatibiliteit tussen die werelden schertsend op een manier die de Engelsen wel ‘tongue-in-cheek’ noemen. Zijn “Ik heb nog nóóit iemand een appel in vijven zien snijden” lokt alom gelach uit.

Cognitieve dissonantie

Er is aanleiding te denken aan de theorie over Cognitieve dissonantie (Festinger 1957). Die stelt o.a. dat de confrontatie met nieuwe feiten weliswaar tot leren leidt maar vaak ook weerstand oproept. Hier wordt de discrepantie door lachen geneutraliseerd.
Cognitieve dissonantie

Door daar expliciet grappen over te maken worden eventuele emotionele reacties geneutraliseerd: het gaat over twee verschillende werelden, ieder met hun eigen conventies.

Precies waarnemen: de wetenschappelijke blik
Als je echt wil weten hoe dingen in mekaar zitten moet je soms een ander perspectief kiezen: preciezer gaan kijken naar de interne structuur van de te bestuderen verschijnselen. Dat demonstreert de docent in deze episode aan de hand van een concreet voorwerp.

Om ook de toepassing van een nieuw begrip te stimuleren (NB Model Didactische Analyse) laat hij de studenten zelf nog andere voorbeelden bedenken: wat zie je hier-en-nu in de collegezaal? Sommige daarvan lijken nieuw voor hem (bijv. de paprika) – maar dat zou wel eens een beetje toneelspelen kunnen zijn (mag soms best ..)

Welke facetten van het wetenschappelijk bedrijf komen in deze episode (terloops!) aan de orde?

1. Abstraheren: bijv. ‘niets is helemáál symmetrisch ..’; ‘in een Platonische wereld ..’; de ‘ideáále appel..’

2. Precies waarnemen; ander perspectief kiezen: bijv. ‘dan moet je in de appel kijken; als je goed voelt .. bobbeltjes

3. A priori aannamen expliciet maken: je zou verwachten dat een appel een 4-voudige symmetrie heeft

4. ‘Cultural bias’, a priori aannamen; vooringenomenheid. Op grond van opvoeding en ervaring heb je overtuigingen waarvan je je soms niet bewust bent.

Terug