Een belangrijk punt van aandacht bij werkcolleges is de manier waarop je als docent reageert op wat studenten zeggen. Een antwoord kan uiteraard gewoon fout zijn – en daar is niks mis mee want daarom zitten ze er en zo komen misverstanden (die vaak gedeeld worden door andere studenten) aan het licht. Maar een opmerking kan er ook volledig naast zijn – en dan wordt het moeilijker. In beide gevallen zit je met een dubbele opdracht. Je mag de ‘fout’ niet laten staan (of de opmerking negeren) maar wilt de studenten ook in hun waarde laten.
Hieronder een voorbeeld uit een allereerste les Italiaans. Iets verkeerd zeggen of uitspreken in een vreemde taal is een fout die bij uitstek met gezichtsverlies geassocieeerd wordt. Als studenten niet het vertrouwen hebben dat ze ‘niet af gaan’ zullen ze eerder geneigd zijn hun mond te houden – en dus minder snel leren.
Corrigeren zonder gezichtsverlies?
Welke achtereenvolgende acties onderneemt de docente om eventueel gezichtsverlies als gevolg van het geven van een fout antwoord weg te nemen?
Een eerste college in een vreemde taal (in dit geval Italiaans) is voor bijna alle studenten een situatie die met angst voor gezichtsverlies gepaard gaat. Maar dat leidt wel tot een dilemma: om de taal te leren moet je je mond open doen, maar fouten maken en vooral woorden gek uitspreken zodat iedereen begint te lachen, is iets waar weinig studenten op zitten te wachten.
Hieronder zien we hoe de docente omgaat met een antwoord dat niet (helemaal) goed is. Zij spreekt in het Italiaans – maar zorgt wel dat iedereen het kan volgen (wij dus ook):
De docente stapelt in dit fragment verschillende strategieen om enerzijds duidelijk te maken dat het antwoord niet het goede is maar ook te zorgen dat dit totaal geen gezichtsverlies oplevert:
- Paralinguistisch: “Hmm ..hmm” (signaleert dat er een probleem is)
- Non-verbaal: handgebaar (‘tja – is het niet helemáál ..’)
- Verbaal: doorspelen naar de groep:”Siete d’accordo?” (je staat niet alléén)
- Verbaal: onder andere condities zou het antwoord wél goed zijn
- Metacommunicatie in het Nederlands: er zijn omstandigheden (het onduidelijke plaatje) die het ‘logisch’ maken dat je dat denkt.. (het ligt niet aan jou – iedereen lacht)
Studenten in hun waarde laten
Het hardop (gezamenlijk) reconstrueren van de gedachtengang achter een vraag, antwoord of opmerking alvorens te corrigeren is een goede strategie om studenten in hun waarde te laten, ze niet te ontmoedigen verder hun mond open te doen en misverstanden te traceren. Als een gedachtengang in principe logisch is of door anderen gedeeld wordt is er geen sprake van gezichtsverlies.
